Roket Mühendisi Bakteriler

İngiliz bilim dergisi New Scientist’in internet sitesinde yayımlanan bir haber, gözle görülemeyecek kadar küçük bir canlının tüm dünyayı şaşırtmasına sebep olmuştur. Bilim insanları bakteriyi içinde bulunduğu hücreden alışılmadık bir şekilde çıkarken görüntülemeyi başarmıştır.

(1) Bakteri, bu yolculuk için bir roket kullanmaktadır!

Aşağıdaki fotoğrafta kırmızıyla renklendirilmiş bakteriler Burkholderia pseudomallei türüne aittir. Kırmızı renkli bu bakterilerin içinde bulunduğu hücre (yeşil) ise bir bağışıklık sistemi hücresi olan makrofaj hücresidir. Habere konu olan roket ise en sağdaki bakterinin arkasında yeşil bir kuyruk halinde görülmektedir. Bakteri hücreden tam fırladığı anda bilim adamlarınca fotoğraflanmıştır. 

İngiltere Hayvan Sağlığı Kurumu araştırmacılarından Edouard Galyov ve arkadaşları tarafından gerçekleştirilen bir çalışmada bu roket sisteminin detayları aktarılmaktadır. Molecular Microbiology Dergisi’nde yayımlanan araştırmalarında, roketin yapımında hücredeki aktin moleküllerinden yararlanıldığı belirtilmektedir. (2) 

Aktin, hem kuvvetli hem de hassas bir moleküldür. Bu moleküller dinamik karakter gösterirler yani hareketle ilgilidirler. Daha çok kas hücrelerinde bulunurlar. Bu dinamik özelliği sayesinde bakteri roketinin “ateşleyici gücünü” oluşturur. 

Bakterinin roket ateşlemesi şöyle gerçekleşir: Makrofaj hücresine giren bakteri, bir süre içerde kaldıktan sonra, kendi zarından dışarıya bir protein uzatır. Uzatılan proteinin şekli son derece önemlidir. Ancak bu özel şekil sayesinde makrofaj hücresinde bulunan aktin moleküllerinde çok hızlı kimyasal bir değişim başlar ve aktin molekülleri birleşip bakteri için roket yakıtı haline gelir. Böylece bakteri hızla fırlar ve bulunduğu hücrenin zarını parçalayarak dışarı çıkar.

B. pseudomallei bakterisinin uzattığı protein, tam da makrofaj hücresindeki aktin moleküllerini ateşleyecek özelliktedir. Bu proteinin aktini ateşlemesi kesinlikle tesadüf değildir. Çünkü onbinlerce çeşit protein vardır ve her birinin şekli farklıdır. Şekildeki en ufak bir bozukluk ya da farklılık, proteinin işe yaramaması anlamına gelir. Bu proteinle aktin arasında bir anahtar-kilit ilişkisi vardır. 

Peki ama bu tek hücreli canlı nasıl olup da kendine bu roketi yapabilir? Değil bir beyin, bir sinir hücresinden dahi yoksun olan bu bakteri, aktin moleküllerini ateşleyebilecek özellikte proteinin tasarımını nereden biliyor olabilir? 

Roket yapımında kullanılacak yakıt, mühendislerce kapsamlı testlerden sonra kararlaştırılır. Bakteri aktini yakıt olarak kullanabileceğini nereden bilebilir? 

Böyle bir seçim yapabilmesi için öncelikle nerede bulunduğunun ve etrafındaki malzemelerin bilincinde olması gerekir. Oysa bu bakteri herhangi bir duyu organından yoksundur. 

Tüm bunlar tek bir gerçeğe işaret etmektedir. Bakterideki özel davranış kendisine üstün bir Akıl tarafından ilham edilmektedir. Allah, gözle görülen ya da görülmeyen tüm canlıları her an kontrol etmektedir. 

“Ben gerçekten, benim de Rabbim, sizin de Rabbiniz olan Allah’a tevekkül ettim. O’nun, alnından yakalayıp-denetlemediği hiçbir canlı yoktur. Muhakkak benim Rabbim, dosdoğru bir yol üzerinedir (dosdoğru yolda olanı korumaktadır.)” (Hud Suresi, 56)

Referanslar:

(1) Newscientist.com: Rocket-powered bug caught in the act, NewScientist.com news service, 4 Kasım 2002.
https://www.newscientist.com/article/dn3005-rocket-powered-bug-caught-in-the-act/

(2) Molecular Microbiology (vol 46, p 649)